MEDIA I ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA.

OPINIA PUBLICZNA

OPINIA PUBLICZNA,
PUBLICZNA to termin powszechnie używany
i zjawisko społeczne,
które jest przedmiotem kształtowania, manipulacji.
Jest to zjawisko powszechnie występujące
i jest przedmiotem zainteresowania:

 środowiska dziennikarskiego – ponieważ to oni zgodnie z etyką

zawodową powinni umieć opinię publiczną przedstawiać, wyrażać
w autentycznych wartościach,

 środowiska politycznego,

 w dobie współczesnej również producentów dóbr i usług –

wpływanie na opinię w celu pozyskania klientów.
Chęć wpływania na świadomość społeczną za pomocą mediów była i jest przejawiana
przez każdą władzę, każdą grupę interesów,
w każdym czasie i w każdym systemie – także w demokracji.

Niezależnie od intencji wpływ ten przejawia się obiektywnie na różnych poziomach,

niezbędne jest zatem poznanie najogólniejszych relacji pomiędzy mediami a ich
odbiorcami i uwarunkowań,
którym te relacje podlegają.
Aby przyjrzeć się bliżej relacjom zachodzącym pomiędzy mediami a ich odbiorcami
zdefiniujmy pojęcie opinii publicznej.

Termin łaciński opinio oznacza pogląd, mniemanie, przekonanie.

Stąd opinia publiczna odnosi się
do zbiorowych przekonań wyrażanych
przez większe wspólnoty społeczne.

Mimo istnienia wielu definicji jest to pojęcie niezbyt precyzyjnie

definiowane w naukach społecznych.

Mamy do czynienia ze swoiście rozumianym

intuicyjnym wyczuwaniem przez dziennikarzy i polityków
znaczenia opinii publicznej
Polski socjolog Jan Szczepański uważa, iż opinia publiczna przejawia się

„w ujawnianych postawach, poglądach i przekonaniach środowiska wobec zachowania

się jego członków”.

Ta definicja kładzie nacisk na oceny różnych zachowań.

Definicja socjologa niemieckiego Johana Messnera kładzie nacisk na autentyczność
wyrażanych opinii i ocen.

Opinia publiczna ”jest to wyraz autentycznych przekonań i ocen wartościujących

członków społeczeństwa,
które mają wpływ na jego porządek i kierownictwo.”
W katolickich naukach społecznych opinia publiczna to

„zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku

społecznym
lub całym społeczeństwie”.

Ta definicja podkreśla cechę dominacji w danej wspólnocie,

co jak podkreśla M. Iłowiecki nie oznacza,
że nie istnieją równolegle inne poglądy, przekonania i oceny.
W katolickich naukach społecznych opinia publiczna to

„zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku

społecznym
lub całym społeczeństwie”.

Ta definicja podkreśla cechę dominacji w danej wspólnocie,

co jak podkreśla M. Iłowiecki nie oznacza,
że nie istnieją równolegle inne poglądy, przekonania i oceny.
Konkluzja I.

Z powyżej zacytowanych definicji wynika, że

poznawanie opinii publicznej
przez polityków, (ale współcześnie również producentów)

dzięki dziennikarzom i mediom

ma zasadnicze znaczenie w prawidłowym

i przynoszącym dobre rezultaty rządzeniu (zarządzaniu).

Konkluzja II.

Opinia publiczna musi mieć możność wystarczającego ujawniania się

i musi ono być (to ujawnianie się) na tyle
WYRAŹNE,
by politycy i instytucje nie mogli udawać, że jej nie znają
lub interpretować opinię publiczną zgodnie ze swym interesem.
 Konkluzja III.

PRAWDZIWA OPINIA PUBLICZNA

jest jednym z niezwykle ważnych czynników

KONTROLI SPOŁECZNEJ nad WŁADZĄ

i wraz z
WOLNOŚCIĄ SŁOWA
stanowi
PODSTAWĘ DEMOKRACJI.
Konkluzja IV.

Kategoria „prawdziwa” jest tu niezbędna, ponieważ opinia publiczna

zawsze podlegała i podlega różnego rodzaju

MANIPULACJOM

ze strony tych, którzy chcieli z niej uczynić

instrument utrwalania władzy
oraz narzędzie walki o własne interesy
(również albo szczególnie ekonomiczne).
Konkluzja V.

W XX wieku zorientowano się, że

opinią publiczną można

STEROWAĆ
tj. narzucać jej przez propagandę, treści korzystne dla władzy
czy danej grupy interesów, że można ją
FAŁASZOWAĆ
przedstawiać jako wyraz opinii publicznej poglądy wygodne dla władzy
czy grupy interesów, czy wreszcie po prostu
NIE DOPUSZCZAĆ jej do głosu.
TREŚĆ opinii publicznej
to wyraz opinii i ocen, dominujących w danym środowisku.

Treści badają specjalnie do tego powołane

instytucje państwowe i prywatne.

W Polsce CBOS (Centym Badania Opinii Społecznej),

OBOP (Ośrodek Badania Opinii Publicznej),
firma DEMOSKOP, Sopocki Ośrodek Badań Społecznych i inne.

Jedną z najstarszych i najsłynniejszych instytucji tego typu jest

Instytut Gallupa założony w USA w 1935 roku przez socjologa
Georga H. Gallupa.
 W zjawisku określanym mianem opinii publicznej mamy do czynienia z pewnymi
regułami.
Reguły te nie są zbadane do końca choćby z tego powodu, że są zmienne w czasie.

Niektóre z twierdzeń są już dostatecznie udowodnione

i funkcjonują jako swoiste prawa.
Znajomość tych reguł wydaje się niezbędna w pracy dziennikarz
oraz wszystkich tych,
którzy zajmują się kosztowaniem wizerunku firmy .
W zjawisku określanym mianem opinii publicznej mamy do czynienia z pewnymi
regułami.
Reguły te nie są zbadane do końca choćby z tego powodu, że są zmienne w czasie.

Niektóre z twierdzeń są już dostatecznie udowodnione

i funkcjonują jako swoiste prawa.
Znajomość tych reguł wydaje się niezbędna w pracy dziennikarz
oraz wszystkich tych,
którzy zajmują się kosztowaniem wizerunku firmy.
Wybrane reguły dotyczące opinii społecznej

1. Opinia publiczna jest zróżnicowana i zmienna.

Opinia publiczna nie jest tylko sumą opinii jednostek, stanowi nową jakość, rządzącą się
swoimi regułami (innymi, niż zasady rządzące opiniami jednostek).
Opinia publiczna może zawierać (i często zawiera) przesądy, uprzedzenia, stereotypy, a
nawet elementy nienawiści, wrogości, nietolerancji.
Opinia publiczna odgrywa wyjątkowo ważną rolę w demokracji, jako istotny czynnik
kontroli społecznej i wywierania nacisków w kierunku uznawanym za korzystny dla
społeczeństwa przez nie samo.
Opinią publiczną można manipulować i czynione jest to dość często i łatwo, różnymi
metodami.
Relacje pomiędzy opinią publiczną i mediami (które mają ją wyrażać) nie są ani proste,
ani jednoznaczne i podlegają z kolei własnym prawo.
Opinia publiczna ujawnia na ogół opinie dominujące w danym społeczeństwie czy danej
wspólnocie (zawodowej, lokalnej, interesów itp.), ale nie musi tak być zawsze i
wszędzie.
Media powinny wyrażać (artykułować i przekazywać) opinię publiczną, ale
jednocześnie zawsze mają na nią wpływ i w pewnym istotnym zakresie
ją współtworzą. Z tego m.in. wynika odpowiedzialność etyczna mediów
i dziennikarzy.
Prawidłowy rozwój i wyraz opinii publicznej może być uniemożliwiony przez
nieobiektywną lub fałszywą informację.
Opinia publiczna może być sterowana przez świadomą propagandę lub tzw.
perswazję ukrytą, tj. wskazywanie przez media lub tzw. autorytety
społeczne, których poglądy i oceny są w danej chwili „obiektywne”,
„słuszne” i „moralne”, by za takie zostały przez ludzi uznane.
Obiektywizm i prawidłowy rozwój opinii publicznej jest wyraźnie zwiększony
przez pluralizm nośników opinii (mediów), a także przez ich
obiektywizm i neutralność, zwłaszcza telewizji.
Warunkiem swobodnego kształtowania się opinii publicznej (tj. jej
odporności na manipulacje i „perswazje ukryte”) jest nie tylko dostęp
do rzetelnej informacji i pluralizm mediów, ale także możliwość dialogu
i dyskusji.

W praktyce często zapomina się o bardzo istotnych kwestiach związanych z

opinią publiczną.

1. Opinia publiczna jest subiektywna, może zawierać treści nieetyczne lub

błędne. Sądy powszechne nie muszą być prawdziwe tylko dlatego, że
są powszechne! Sąd powszechny czyli osąd opinii publicznej dowodzi
wyłącznie, jakie opinie dominują w danym społeczeństwie. Niektóre
sądy powszechne są zgodne z prawdą, wtedy mówimy, że są trafne,
inne nie są mniej trafne, ale zawsze mają znaczenie społeczne.
Swoboda wyrażania tych sądów jest bezwzględnym warunkiem
istnienia kontroli społecznej wobec władzy. Władza ma możliwość
wpływania na opinię publiczną i przekonania jej np. do nietrafności
sądów.
2. Media w dużym stopniu mogą kształtować opinię publiczną i narzucać jej
swoje opcje. I czynią to stale. Sam fakt takiego wpływu jest obiektywną
cechą mediów i nie ma w tym nic złego. Jednak skutki takiego wpływu
zależą w sposób oczywisty od świadomych działań dziennikarzy i
wydawców.

Etyka zawodu bezwzględnie nakazuje unikania manipulacji świadomych

i minimalizowania wpływów, wynikających z różnych właściwości
danego medium. Etyka nie wyklucza możliwości przekonywania
odbiorców do zmiany ich opinii jeśli przynosi ona rzeczywiste szkody
społeczeństwu lub państwu.
1. Bardzo istotne jest twierdzenie, iż brak zdecydowanej i wyrazistej opinii
publicznej jest niebezpiecznym schorzeniem społecznym. Stwarza bowiem pole
do innych „schorzeń” np. korupcji, zaniku moralności politycznej,
interesowności, nadużyć władzy oraz wszelkich zapędów totalitarnych. Ułatwia
szerzenie się takich niebezpiecznych zjawisk społecznych jak: obojętność
etyczna, bierność obywatelska, zanik własnych dobrych tradycji.
Znaczenie opinii publicznej wynika więc z wagi,
jaką ma ona dla procesów życia publicznego.

W związku z tym przypada jej do spełnienia wiele funkcji,

które nadają jej praktyczny wymiar.

1. Funkcja integracyjna. Wymiana poglądów jaka ma miejsce wśród publiczności

przyczynia się niewątpliwie do przekształcania się zbiorowości politycznej w
grupę polityczną. Pozwala na powstanie silnej więzi grupowej i zwiększa
poczucie więzi politycznej. Ma to znaczenie w wykształcaniu się elektoratów
związanych z określonymi opcjami politycznymi.
Ta integracja może odbywać się w sensie pozytywnym, ale i negatywnym.
Publiczność integruje się także przeciw czemuś lub komuś.
2. Funkcja opiniotwórcza – wykazuje rzeczywisty rozkład opinii
wszystkim zainteresowanym podmiotom życia politycznego.
Publiczność wypowiadając swe opinie oceniające dane fakty, niekiedy
popełnia błędy, krzywdząc ocenianych (bezpośrednio lub pośrednio).
3. Funkcja kontrolna ma szczególne znaczenie dla społeczeństw demokratycznych.
Opinia publiczna jest w stanie w dużej mierze zmuszać władzę do działań w
oparciu o określone normy. Staje się w sposób nieformalny strażnikiem
moralności. Opinia publiczna wykazuje znaczny stopień autentyczności i nawet
tak powszechna opinia o możliwościach manipulacji poglądami napotyka na
opór materii.
4. Funkcja konsultacyjna to przede wszystkim pytanie publiczności, jak ocenia to co
władza już zrobiła i jaką wykaże postawę wobec zamiarów władzy.
Najpowszechniejszą formą takich konsultacji jest badanie opinii publicznej.
5. Praktyczny wymiar opinii publicznej przejawia się w jej funkcji kreacyjnej.
Destrukcyjna i konstruktywna rola opinii publicznej może dotyczyć ładu
społecznego, politycznego, grup społecznych i politycznych, jednostek i struktur
sformalizowanych. Ten obszar jest najczęściej źródłem manipulacji, ponieważ
funkcja kreacyjna przyczynia się w największym stopniu do osiągania profitów
politycznych i realizacji interesów