Ocena ryzyka zawodowego to proste!

Wprowadzenie
1. Ryzyko zawodowe narzdzie do poprawy warunkw pracy a) Kodeks pracy: 1991 r. - art. 215 1996 r. - art. 226, 227, 23711a
Pracodawca: ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe zwizane z wykonywan prac oraz stosuje niezbdne rodki profilaktyczne zmniejszajce ryzyko, informuje pracownikw o ryzyku zawodowym, ktre wie si z wykonywan prac, oraz o zasadach ochrony przed zagroeniami.

Wprowadzenie
b) rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (m.in. definicje, 39 i nast.)

Ryzyko zawodowe prawdopodobiestwo wystpienia niepodanych zdarze zwizanych z wykonywan prac, powodujcych straty np. niekorzystne skutki zdrowotne, w wyniku zagroe zawodowych wystpujcych w rodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
3

Wprowadzenie
Zapewnienie bezpieczestwa i higieny pracy powinno nastpowa poprzez ograniczanie ryzyka zawodowego w wyniku waciwej organizacji pracy, stosowania rodkw profilaktycznych, informowania i szkolenia pracownikw.

Ocena ryzyka zawodowego narzdzie do poprawy warunkw pracy

4

Wprowadzenie
Oglne zasady zapewnienia bezpieczestwa pracownikom:
ograniczanie ryzyka zawodowego, przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego, likwidowanie zagroe u rde ich powstawania, dostosowanie warunkw i procesw pracy do moliwoci pracownika, stosowanie nowych rozwiza technicznych, zastpowanie niebezpiecznych proc. technologicznych, urzdze, substancji bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi nadawanie priorytetu rodkom ochrony zbiorowej przed rodkami ochrony indywidualnej, instruowanie pracownikw.
5

Wprowadzenie
c) dodatkowe wymagania prawne dotyczce oceny ryzyka zawodowego dla: - czynnikw chemicznych, - haasu i drga mechanicznych, - rcznych prac transportowych, - czynnikw biologicznych.

2. Ocena ryzyka zawodowego seria polskich norm 18000

6

Podstawowe zasady przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego

Identyfikacja zagroe w wyniku zebrania niezbdnych informacji

Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego

Dziaania korygujce i/lub zapobiegawcze

Okresowa ocena ryzyka zawodowego

Informowanie pracownikw o ryzyku zawodowym

7

IDENTYFIKACJA ZAGROE

Identyfikacja zagroe
Zagroenie stan rodowiska pracy mogcy spowodowa wypadek lub chorob Rodzaje zagroe:

wynikajce ze rodowiska pracy okrelonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, wynikajce ze sposobu wykonywania pracy.

Identyfikacja zagroe
Metody pozyskiwania informacji o zagroeniach: obserwacja rodowiska pracy, obserwacja zada wykonywanych na stanowisku pracy i poza nim, wywiady z pracownikami, analiza dokumentacji, np. DTR, instrukcji stanowiskowych, wynikw bada i pomiarw czynnikw szkodliwych, kart charakterystyki substancji chemicznych, dokumentacji dotyczcej wypadkw przy pracy, chorb zawodowych.
10

Identyfikacja zagroe
Narzdziem pomocniczym pozyskiwania informacji o zagroeniach jest lista kontrolna Dla czynnikw mechanicznych, np. :
Czy maszyna jest wyposaona w ukad sterowania przeznaczony do cakowitego i bezpiecznego jej zatrzymywania? Czy maszyna jest wyposaona w urzdzenie do zatrzymania awaryjnego? Czy zastosowane osony i inne urzdzenia ochronne - nie mog by atwo usuwane lub wyczane ze stosowania; - ograniczaj dostp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny?
11

Identyfikacja zagroe
Narzdziem pomocniczym pozyskiwania informacji o zagroeniach jest analiza bezpieczestwa pracy, polegajca na:
okreleniu celw wykonywanych zada przez pracownika,

ustaleniu listy wykonywanych czynnoci,

okreleniu zagroe zwizanych z wykonywaniem kadej czynnoci (jakiego rodzaju wypadki mog zaistnie, jaki wystpuje rodzaj wysiku i jakie jest jego natenie, czy czynnoci mona wykona w inny sposb ni okrelony w instrukcji, czy wystpuj czynniki szkodliwych, niebezpiecznych i uciliwych, czy wystpuj problemy ergonomiczne).
12

Czynniki chemiczne
W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny naley uwzgldni:

niebezpieczne waciwoci czynnika chemicznego, otrzymane od dostawcy informacje dotyczce zagroenia czynnikiem chemicznym (np. zawarte w karcie charakterystyki), rodzaj, poziom i czas trwania naraenia,

wartoci najwyszych dopuszczalnych ste w rodowisku pracy,

wartoci dopuszczalnych ste w materiale biologicznym, efekty dziaa zapobiegawczych, wyniki oceny stanu zdrowia pracownikw, warunki pracy przy uytkowaniu czynnikw chemicznych, z uwzgldnieniem iloci tych czynnikw.
13

Haas i drgania mechaniczne

W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez haas lub drgania mechaniczne naley uwzgldni

m.in..: poziom i rodzaj naraenia, czas trwania naraenia, wartoci NDN oraz wartoci progw dziaania dla haasu lub drga mechanicznych, skutki dla zdrowia i bezpieczestwa pracownikw, skutki dla zdrowia i bezpieczestwa pracownikw wynikajce z interakcji pomidzy haasem i drganiami mechanicznymi, informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych bada lekarskich pracownikw, dostpno rodkw ochrony indywidualnej przed haasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tumienia; wpyw niskich temperatur i zwikszonej wilgotnoci na pracownikw naraonych na dziaanie drga mechanicznych, a szczeglnie drga miejscowych.
14

Rczne prace transportowe

W ocenie ryzyka zawodowego wystpujcego przy rcznych pracach transportowych naley uwzgldni:

charakterystyk przemieszczanego przedmiotu jego mas, rodzaj i pooenie rodka cikoci, warunki rodowiska pracy w tym temperatur i wilgotno powietrza oraz poziom czynnikw szkodliwych dla zdrowia, organizacj pracy w tym stosowane sposoby wykonywania pracy, indywidualne predyspozycje pracownika takie jak: sprawno fizyczn, wiek, pe i stan zdrowia.
15

Czynniki biologiczne
W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynniki biologiczne naley uwzgldni:

klasyfikacj i wykaz szkodliwych czynnikw biologicznych rodzaj, stopie oraz czas trwania naraenia na ich dziaanie, informacj na temat: potencjalnego dziaania alergizujcego lub toksycznego, choroby, ktra moe wystpi w nastpstwie wykonywanej pracy, stwierdzonej choroby, ktra ma bezporedni zwizek z wykonywan prac

16

SZACOWANIE POZIOMU RYZYKA ZAWODOWEGO

17

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego

Okrelenie niepodanych nastpstw aktywizacji zagroe oraz prawdopodobiestwa ich wystpienia.
Trzy poziomy ryzyka zawodowego mae, rednie i due
Prawdopodobiestwo
Mae Mao prawdopodobne Prawdopodobne Wysoce prawdopodobne mae Mae rednie

Ciko nastpstw
rednie Mae rednie due Due rednie Due due
18

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego czynniki chemiczne

PS PCh PP

Czy P > NDS lub P S NDSCH Ch > lub P > NDSP P

Tak

Ryzyko zawodowe due

Nie
Czy PS < 0,5 NDS i PCh < 0,5NDSCH lub PS < 0,5 NDS i PP < 0,5 NDSP? lub PS < 0,5 NDS

Nie

Ryzyko zawodowe rednie

Tak Ryzyko zawodowe mae

19

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego czynniki chemiczne

Metoda oceny ryzyka m.in. dla czynnikw nieposiadajcych ustalonych wartoci dopuszczalnych opracowana przez Komisj Bezpieczestwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Pracy Europejskiej Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych. Przy dokonywaniu oceny ryzyka t metod s uwzgldniane trzy zmienne:
-

podstawowe zagroenie dan substancj chemiczn (na podstawie zwrotw R), skonno do przedostawania si substancji do rodowiska (lotno/tworzenie pyw), ilo substancji uyta w ocenianej operacji.
20

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego - haas

LEX, 8h (LEX,w), Lamax, LCpeak
Czy

LEX,8h (LEX,w) > 85 dB lub Lamax > 115 dB lub LCpeak > 135 dB Nie
Czy

Tak

Ryzyko zawodowe due

LEX,8h (LEX,w) < 82 dB i Lamax < 109 dB i LCpeak < 129 dB Tak Ryzyko zawodowe mae

Nie

Ryzyko zawodowe rednie

21

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego ergonomiczne czynniki ryzyka

Przykadowe metody:

OWAS Ovako Working Posture Analysis System metoda do oceny ryzyka zawodowego uwzgldniajca pozycj ciaa oraz si zewntrzn i czas utrzymywania RULA Rapid Entire Body Assessment metoda suca ocenie obcienia caego ciaa RULA Rapid Upper Limb Assessment metoda oceny obcienia koczyn grnych OCRA zgodnie z PN-N1005-5 metoda przeznaczona do oceny ryzyka zawodowego podczas wykonywania prac powtarzalnych za pomoc koczyn grnych
22

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego - przykad

Z protokou pomiarw Ekspozycja zawodowa na czynniki szkodliwe dla zdrowia w rodowisku pracy z dnia dla Gospodarstwa RolnoProdukcyjnego, sporzdzony przez: Powiatow Stacj SanitarnoEpidemiologiczn w : Pomieszczenie Przepirkarnia pomiary ste pyw: zawartoci pyu pochodzenia zwierzcego i rolinnego o zawartoci poniej 10% wolnej krzemionki na badanym stanowisku pracy, dla ktrego warto NDS pyu cakowitego pochodzenia zwierzcego i rolinnego o zawartoci poniej 10% wolnej krzemionki wynosi 4 mg/m3; wskanik ekspozycji Cw (rednie stenie waone dla caej zmiany roboczej; warto ta jest porwnywana z wartoci NDS) wynis 2,8 mg/m3. Warto Cw przekracza 0,5 najwyszego dopuszczalnego stenia badanego czynnika szkodliwego.

23

Szacowanie poziomu ryzyka zawodowego - przykad

PS

Czy PS > NDS

Tak

Ryzyko zawodowe due

Nie

PS < 0,5 NDS

Nie

Ryzyko zawodowe rednie

Tak Ryzyko zawodowe mae

24

RODKI PROFILAKTYCZNE ZMNIEJSZAJCE RYZYKO ZAWODOWE

25

rodki profilaktyczne
Zasady planowania i podejmowania dziaa korygujcych lub zapobiegawczych w celu eliminacji lub ograniczania zagroe i zwizanego z nimi ryzyka zawodowego:

rodki techniczne eliminujce lub ograniczajce zagroenia u rda, rodki ochrony zbiorowej, rodki organizacyjne i proceduralne (np. instrukcje bezpiecznej pracy), rodki ochrony indywidualnej.

26

rodki profilaktyczne przykad: ograniczanie haasu

Przykadowe rozwizania techniczne ograniczajce haas:

Pochaniacze, Drzwi dwikoszczelne, Ekrany akustyczne, Kabiny dwikoszczelne, Dwikoizolowane rurocigi, Tumiki, Obudowy maszyn dwikoizolacyjne.

27

OKRESOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

28

INFORMOWANIE PRACOWNIKW O RYZYKU ZAWODOWYM

29

DOKUMENTOWANIE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

30

Dokumentowanie
Dokument potwierdzajcy dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzgldnia: 1. Opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczeglnienie:
stosowanych maszyn, wykonywanych zada, wystpujcych na stanowisku pracy niebezpiecznych, szkodliwych i uciliwych czynnikw rodowiska pracy, stosowanych rodkw ochrony zbiorowej i indywidualnej, osb pracujcych na tym stanowisku.

2. Wyniki przeprowadzonej oceny dla kadego z czynnikw rodowiska pracy oraz niezbdne rodki profilaktyczne

3. Dat przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujce oceny

31

Przykad przedsibiorstwo budowlane

Prace wykoczeniowe murowanie, tynkowanie Opis stanowiska pracy Do zada pracownik nale prace murarsko-tynkarskie w nowych budynkach mieszkalnych, ktre polegaj na wykonaniu cianek dziaowych z cegy oraz otynkowaniu ich (wewntrz budynku). Potrzebne materiay s dostarczane na miejsce wykonywania prac przez pomocnikw. Stosowane materiay i rodki pracy 1. Materiay budowlane (zaprawy murarskie, tynkarskie, cegy) 2. Narzdzia murarskie i narzdzia rczne (kielnia, wkrtak elektryczny, motek itp.) 3. Rusztowanie Zdarzenia wykryte w czasie dotychczasowej pracy wypadki i choroby zawodowe 1. Upadek na tym samym poziomie 3 zdarzenia w cigu 10 lat 2. Upadek na niszy poziom (z pomostu) jedno zdarzenie w cigu 10 lat Wykonywane zadania: Ustawianie i przestawianie rusztowania Murowanie cianek dziaowych Tynkowanie cianek
32

Przykad przedsibiorstwo budowlane

Przykad oceny ryzyka dla prac: Murowanie cianek dziaowych

33

Zagroenie

Skutek/ciko nastpstw

Prawdopodobie Poziom stwo ryzyka

rodki profilaktyczne

Stan techniczny powierzchni, przeszkody na drodze

Upadek na tym samym poziomie, zamania koczyn/ wysoce prawdopodobne rednie

Odpowiednie obuwie robocze, uporzdkowanie stanowiska, zachowanie uwagi

maa szkodliwo

Pooenie stanowiska pracy w stosunku do poziomu odniesienia (praca na wysokoci)

Upadek na niszy poziom, kalectwo, mier/ dua szkodliwo wysoce prawdopodobne Due

Waciwa konstrukcja rusztowania, odpowiednia organizacja pracy, odpowiednie obuwie robocze oraz hem

Substancje chemiczne w przypadku zidentyfikowania czynnika, konieczna analiza z wykorzystaniem metod Np. dranice, parzce (np. uproszczonej przedstawionej na slajdzie 20 lub innej) Ostrza, ostre

krawdzie,
chropowato, szorstko

Skaleczenie/maa
szkodliwo

wysoce
prawdopodobne

rednie

Rkawice ochronne
34

UWAGA! W przypadku czynnikw chemicznych, naley dodatkowo speni wymagania wynikajce z rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy zwizanej z wystpowaniem w miejscu pracy czynnikw chemicznych
35

Przykad stolarnia
Prace stolarskie prace przy pilarce tarczowej do cicia wzdunego Opis stanowiska pracy Pracownik wykonuje prace polegajce na obrabianiu elementw z drewna twardego (dbu i buku) wykorzystujc pilark tarczow do cicia wzdunego. Ponadto, peni funkcj magazyniera na placu odbioru materiau. Praca wykonywana jest w pozycji stojcej przez wiksz cz zmiany roboczej. Materia do obrbki i po obrbce jest transportowany przez pomocnika. Stosowane materiay i rodki pracy Pilarka tarczowa do cicia wzdunego brak osony tarczy piy nad stoem, wystpuje osona tarczy piy pod stoem, brak klina rozszczepiajcego, brak odcigu Zdarzenia wykryte w czasie dotychczasowej pracy wypadki i choroby zawodowe Amputacja kciuka podczas obsugi pilarki tarczowe 1 zdarzenie w cigu 3 lat Uderzenia pochodzce od odrzuconego materiau (pilarka tarczowa) 3 zdarzenia w cigu 3 lat Wykonywane zadania: Przycinanie desek na pilarce tarczowej (4 godziny) Odbir przywiezionego materiau do obrbki kontrola wzrokowa dostawy oraz uzupenienie dokumentacji (3 godziny)
36

Przykad - stolarnia

Przykad oceny ryzyka dla prac przy pilarce tarczowej do cicia wzdunego
37

Zagroenie Praca w pozycji stojcej skutkujca wymuszon pozycj ciaa Nadmierny haas (warto

Skutek/ciko nastpstw

Prawdopodo Poziom biestwo ryzyka

rodki profilaktyczne

Zalecana jest dalsza analiza z wykorzystaniem metod okrelajcych obcienie w szczeglnoci koczyn grnych i dolnych Analiza z wykorzystaniem algorytmu (slajd Np. zapewnienie waciwego stanu

zmierzona na stanowisku
pracy wynosi 89 dB (A) biorc pod uwag fakt, e praca jest wykonywana przez 4 godziny przy maszynie,

21)
Ryzyko zawodowe due

technicznego maszyny,
sprawdzenie i dostosowanie prdkoci obrotowej narzdzia do obrabianego materiau, waciwie dobrane ochronniki suchu SOI,

LEX,8h = 86 dB)
Wirujce elementy maszyny (nieosonita tarcza) Amputacje rk, palcw, skaleczenia/dua szkodliwo Zagroenie uderzeniem przez Urazy rk i innych odrzucone elementy czci ciaa/ Wysoce prawdopodob Due Prawdopodob Due ne

ograniczenie czasu ekspozycji

Zamontowanie niezbdnych oson na maszynie

Zamontowanie klina rozszczepiajcego, waciwe miejsce ustawienia pracownika nie na linii cicia

rednia szkodliwo ne Zapylenie pyem drewna twardego - rakotwrczego

Konieczne jest wykonanie pomiarw czynnika szkodliwego pyu rakotwrczego (szczeglnie ze wzgldu na brak odcigu)
38

Dodatkowo rozway mona np. zagadnienia dotyczce posadowienia maszyny, doboru prdkoci narzdzi skrawajcych.

UWAGA! W przypadku czynnika, jakim jest haas, naley dodatkowo speni wymagania wynikajce z rozporzdzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy pracach zwizanych z naraeniem na haas lub drgania mechaniczne

39

Przykad zakad produkujcy artykuy metalowe

Prace wykrawania elementw z arkusza blachy Opis stanowiska pracy Pracownik obsuguje pras mimorodow. Praca polega na podawaniu rcznym arkusza blachy stalowej (o wym. np. 450x250x2 mm) ze stosu uoonego na palecie ustawionej obok wykrojnika. Nastpnie, po wykrojeniu elementu, operator unosi i spycha wycity element oraz odpad, ktre s ukadane w oddzielnych pojemnikach na palecie. Transport palet nastpuje z wykorzystaniem wzka widowego. Prasa znajduje si na hali pras. Konstrukcja wykrojnika jest otwarta. Prasa wyposaona jest w wczniki zapewniajce dwurczne sterowanie. Stosowane materiay i rodki pracy Arkusze blachy o wym. j.w. Prasa mimorodowa o otwartej konstrukcji wykrojnika (wczniki zapewniajce dwurczne sterowanie) Zdarzenia wykryte w czasie dotychczasowej pracy wypadki i choroby zawodowe Brak zdarze przy wskazanych pracach (zakad funkcjonuje od roku) Wykonywane zadania: Wykrawanie elementw z arkusza blachy wym. 450x250x2 mm przez ca zmian robocz 40

Przykad zakad produkujcy artykuy metalowe

Przykad oceny ryzyka dla prac: obsuga prasy mimorodowej (wykrawanie elementw z arkusza blachy)
41

Zagroenie

Skutek/ciko nastpstw

Prawdopodobiestwo

Poziom ryzyka

rodki profilaktyczne

Stan techniczny

Upadek na tym

Prawdopodobne

Mae

Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie robocze,

powierzchni, przeszkody samym poziomie,

na drodze Poruszajce si rodki

transportowe (wzki widowe) Nadmierny haas (rwnowany poziom haasu wynosi LEX,8h = 90 dB)

zamania koczyn/
Maa szkodliwo

uporzdkowanie stanowiska pracy Mao prawdopodobne Mae Przestrzeganie instrukcji dotyczcej

transportu, wzmoona uwaga Np. zautomatyzowanie procesu; jeli nie jest moliwe, to zastosowanie obudowy dwikochonno-izolacyjnej wykrojnika lub/i pola operacyjnego, itp., doranie waciwie dobrane ochronniki suchu, ograniczenie czasu ekspozycji

Urazy w wyniku
potrcenia/ rednia szkodliwo

Analiza z wykorzystaniem algorytmu (slajd 21) Ryzyko zawodowe due

Ostre krawdzie, (arkusz blachy)

Skaleczenie, rany cite/maa szkodliwo

Wysoce prawdopodobne rednie

Rkawice ochronne, uchwyty, haki

Moliwo pochwycenia przez pracujcy wykrojnik

Zmiadenie, amputacja rk/ dua szkodliwo

Mao prawdopodobne

rednie

Bezwzgldne przestrzeganie instrukcji dwurcznego zaczania maszyny

42

Ocenie naley podda rwnie pozycj przy pracy przy wykorzystaniu wybranych metod wskazanych na slajdzie 22.

UWAGA! W przypadku czynnika, jakim jest haas, naley dodatkowo speni wymagania wynikajce z rozporzdzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy pracach zwizanych z naraeniem na haas lub drgania mechaniczne

43

Wykaz istotnych przepisw prawnych dotyczcych oceny ryzyka zawodowego

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy zwizanej z wystpowaniem w miejscu pracy czynnikw chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 86) Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy pracach zwizanych z naraeniem na haas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318) Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy rcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynnikw biologicznych dla zdrowia w rodowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracownikw zawodowo naraonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z pn. zm.)
44

Dzikuj za uwag!
45