Czy polsk nauk stad na to, aby zrezygnowad z potencjau, jaki oferuje otwarta nauka?

Dominik Batorski
Uniwersytet Warszawski

Forum Nowej Nauki "Nauka 2.0: wicej ni internet!" Krakw, 17-18 kwietnia 2012

Plan wystpienia
Czym jest otwarta nauka? Dlaczego otwartod?
czyli o nowych narzdziach i zmianach w zakresie dziaalnoci naukowej

Czy otwartod si opaca?

jednostkom, instytucjom, paostwu

CZYM JEST OTWARTA NAUKA

Otwarta nauka
wolne i otwarte oprogramowanie otwarty dostp otwarte badania (rwnie open collaboration) otwarta edukacja citizen science

Wolne i otwarte oprogramowanie

Wolne oprogramowanie
moe byd uywane, kopiowane, dystrybuowane i modyfikowane bez ograniczeo (lub tylko z ograniczeniem zachowania tych samych zasad).

Otwarty kod.

Otwarty dostp (open access)

Nieograniczony dostp do treci naukowych atwiejsze publikowanie i komunikowanie wiedzy naukowej Przykady
arXiv

Rne modele
PLoS pac autorzy

Otwarte badania
Otwarta nauka i otwarte badania w duchu otwartego oprogramowania.
otwarta metodologia - narzdzia i dane dostpne dla innych otwarta wiedza - otwarte produkty (a nawet pprodukty)

Otwartod na wspprac
massively distributed collaboration, w ktrej uczestniczyd mog rwnie amatorzy wsppraca na rnych etapach projektu

Otwarte dane
Przykady
SDSS Ocean Observatories Initiative Allen Brain Atlas Inne

Udostpnianie danych tak by byy uyteczne dla innych. Czsto due dane wymagaj duych kosztw pozyskania i nie opaca si ich pozyskiwanie gdyby tylko niewiele zespow je przetwarzao. Potrzebne jest te wynagradzanie za dzielenie si danymi Ale te moliwe jest krtkie embargo na dane

Otwarta edukacja
MOOC - Massive open online course
Stanford, MIT i inne uczelnie

Citizen science
Badania naukowe realizowane w caoci lub czci przez amatorw. Pomoc m.in. w zbieraniu i analizowaniu danych (np. SETI, Galaxy Zoo), znajdowaniu rozwizao (Foldit). Zmienia si te sposb funkcjonowania wiedzy w spoeczeostwie. Nauka w coraz wikszym stopniu bdzie robiona nie tylko przez naukowcw.

Prby nieudane
Wiele inicjatyw upada (wiki, blogi,) Powody to przede wszystkim brak motywacji do innych form dzielenia si wiedz komentowania pracy innych

DLACZEGO OTWARTO

Otwartod w nauce nie jest nowa

Jeszcze w XVII wieku pojawia si potrzeba dzielenia wynikami badao i otwartoci, ktra umoliwia nieco szersz wspprac. Obecnie rozwj technologii informacyjnokomunikacyjnych daje moliwod znacznego poszerzenia skali i zakresu tej otwartoci. Jestemy u progu rewolucji
Informacyjnej/informatycznej/cyfrowej/

Nowe narzdzia
Nowe narzdzia komunikacji i nowe sposoby organizacji informacji wpywaj na zmiany w nauce Zmiany w tym w jaki sposb pracuj naukowcy
Jak prowadz badania Jak komunikuj ich wyniki Jak nauczaj

Nowe moliwoci dziki nowym narzdziom

 Internet stwarza moliwoci:

taniego i szybkiego rozpowszechniania wiedzy lepszej organizacji wiedzy lepszego zarzdzania uwag ekspertw.

Ekonomia uwagi.
Za duo wiedzy by przetwarzad i organizowad j tradycyjnymi metodami.

CZY OTWARTO SI OPACA?

Wiedza jest nietypowym dobrem

Wiedza jest dobrem, ktrego przybywa gdy si nim dzielimy.
Wykorzystanie istniejcej ju wiedzy nie zmniejsza jej wartoci. Przeciwnie, raczej nadaje jej wartod.

Wiedza ma charakter kumulatywny.

Tworzy si j bazujc na istniejcych ju treciach, poprzez weryfikacj, nowe interpretacje, czenie faktw (rwnie z rnych dziedzin), wymian idei. Znaczenie dostpnoci wiedzy dla dalszego rozwoju nauki.

Efekty otwartego dostpu

Wiksza cytowalnod
np. Lawrence 2001, Schwarz i Kennicutt, 2004. Prace te s te cytowane wczeniej (Moed 2007).

Wiksze rozpowszechnienie, rwnie w spoeczeostwie. Znaczenie otwartego dostpu dla gospodarki. Promocja badaczy i instytucji. Ewaluacja i zarzdzanie wiedz

 Koszty niewykorzystania wyprodukowanej wiedzy (te nie zawsze potrzebnego powielania wczeniejszych badao). Te koszty zego zarzdzania uwag ekspertw. Zmiana organizacji wiedzy otwartod i silne filtrowanie

Powody zamykania
Wytworzenie wiedzy zwizane jest z ponoszeniem pewnych kosztw,
podmioty, ktre te koszty ponosz, s skonne do wyczania z dostpu do wiedzy tych, ktre tych kosztw nie ponosz.

Narzdzie zapewniajce zamykanie wiedzy i ochron autorw s wpisane w polski system prawny i umocowane w systemie midzynarodowym systemie prawnym.

Problem
Konflikt midzy chci dostpu do zasobw wytworzonych przez innych oraz chci zysku osiganego przez nieudostpnianie wasnych prac lub korzystanie z otwartego dorobku innych. Jak doprowadzid do tego, eby otwartod opacaa si zarwno na poziomie systemu jak i jego uczestnikom?

Potrzebna jest zmiana logiki systemu

Teraz wynagradzane s artykuy i patenty.
Publiczne udostpnianie wynikw, w szczeglnoci danych nic nie daje, a moe zagraad uatwiajc prac rywalom.

System oparty na reputacji

w ktrym wynagradzane jest to, co jest mierzone dlatego kluczem do zmiany systemu jest poszerzenie pomiaru np. standardy cytowania danych.

Moliwa jest te umowa spoeczna (np. Bermuda Agreement), obowizek moe byd rwnie narzucany przez agencje finansujce badania.

 Model finansowania nauki Podatnicy, ktrzy ju raz zapacili za realizacj badao, nie powinni pacid jeszcze raz za moliwod uzyskania dostpu do wynikw. Publikacje i tak s dostpne

Improvements to the way discoveries are made are more important than any single discovery. Michael Nielsen
Reinventing Discovery: The New Era of Networked Science Loc. 96-97

A to dopiero pocztek zmian!

Czy polsk nauk stad na to, aby zrezygnowad z potencjau, jaki oferuje otwarta nauka?
Dominik Batorski
Uniwersytet Warszawski

Forum Nowej Nauki "Nauka 2.0: wicej ni internet!" Krakw, 17-18 kwietnia 2012