Bezpieczestwo kulturowe w rdach prawa

Roksana Sokalska

Unia Europejska
Gdybym mg zaczd jeszcze raz, zaczbym od kultury.
Jean Monnet - Pierwsze formy wsppracy kulturalnej WE podejmuj po podpisaniu Traktatu z Maastricht. - Powodem bya dbaod o zachowanie tosamoci kulturowej paostw czonkowskich nie wsplna polityka kulturalna. - Od 1948 roku aspektami kulturalnymi zajmowaa si Rada Europy, ktra powstaa jako rezultat Kongresu Europejskiego nie byo sensu powielad inicjatywy w strukturach przyszej UE.

Traktaty Rzymskie Art. 36

Postanowienia artykuw 30-34 nie stanowi przeszkody w stosowaniu zakazw lub ogranicze przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych wzgldami moralnoci publicznej, porzdku publicznego, bezpieczestwa publicznego, ochrony zdrowia i ycia ludzi i zwierzt lub ochrony rolin, ochrony narodowych dbr kultury o wartoci artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bd ochrony wasnoci przemysowej

i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowi rodka

arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ogranicze w handlu midzy Pastwami Czonkowskimi.

Bezpieczeostwo kulturowe UE
Traktat z Maastricht Polityka kulturalna uzyskuje swoje wasne podstawy prawne. Pozostaje jednak na gruncie filozofii, zgodnie z ktr gwny nurt rozwoju kultury ma charakter narodowy, za Wsplnota ma inspirowad i uzupeniad dziaalnod paostw czonkowskich, w takich sprawach, jak: podnoszenie poziomu wiedzy o historii narodw europejskich; zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, niekomercyjna wymiana kulturowej i twrczoci artystycznej i literackiej, w tym audiowizualnej.

Bezpieczeostwo kulturowe UE
UE zwraca szczegln uwag na koniecznod ochrony wasnej tosamoci narodowej kadego z paostw czonkowskich. WSPLNY CEL: ograniczenie do rozsdnych wymiaru napywu produktw amerykaoskiej kultury masowej, niedopuszczenie do macdonaldyzacji Europy. ZAGROENIA: modernizacja, amerykaoszczyzna, regionalizm, globalizacja.

Bezpieczeostwo kulturowe w UE
Artyku 128 Traktatu z Maastricht (TUE) stanowi podstaw do podjcia dziaao majcych na celu propagowanie, wspieranie oraz jeli to konieczne uzupenianie dziaao paostw czonkowskich, w poszanowaniu rnorodnoci narodowej oraz regionalnej, i podkrela rwnoczenie znaczenie wsplnego dziedzictwa kulturowego: Wsplnota przyczynia si do rozkwitu kultur Pastw Czonkowskich w poszanowaniu ich rnorodnoci narodowej i regionalnej, rwnoczenie podkrelajc znaczenie wsplnego dziedzictwa kulturowego.

Bezpieczeostwo kulturowe UE
Art. 151 TWE:
pogbianie znajomoci oraz upowszechnianie kultury i historii narodw europejskich, zachowanie i ochrona wsplnego dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, wymiana kulturalna o charakterze niekomercyjnym oraz twrczo artystyczna i literacka, w tym sektor audiowizualny. niehandlowa wymiana kulturalna. Artyku przewiduje rwnie podejmowanie dziaao w oparciu o inne postanowienia Traktatu, Wsplnota ma obowizek uwzgldnienia aspektw kulturowych w tych dziaaniach. Naley te wspierad wspprac z krajami trzecimi i organizacjami midzynarodowymi aktywnymi w dziedzinie kultury, zwaszcza z Rad Europy.

Traktat lizbooski
Potwierdza znaczenie kultury; W preambule mona przeczytad zwrot: inspirowani kulturowym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Europy. Art. 3: [Unia] szanuje swoj bogat rnorodnod kulturow i jzykow oraz czuwa nad ochron i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

Uroczysta Deklaracja Stuttgarcka Czerwiec 1983 podczas szczytu,

podpisano Uroczyst Deklaracj Stuttgarck, ktra wyraaa wol cilejszej wsppracy na rzecz wspierania wiadomoci wsplnego dziedzictwa kulturowego jako czynnika tosamoci europejskiej.

System bezpieczeostwa kulturowego RP

aden z aktw prawnych, od konstytucji RP po ustaw o ochronie dbr kultury, nie mwi o bezpieczeostwie kulturowym. Termin ten nie zadomowi si w terminologii prawnej RP. Konstytucja oraz polski ustawodawca mwi jedynie o ochronie dbr kultury i dziedzictwa narodowego, nie uywajc terminu bezpieczeostwo kulturowe, mona uznad, e caociowo wszystkie akty prawne, doktryny i strategia polityczna, ukady sojusznicze i wsppraca midzynarodowa oraz wiadoma polityka kulturalna paostwa tworz ramy systemu.

Konstytucja RP
Kultura zakorzeniona gboko w chrzecijaostwie oraz kwestia ochrony dziedzictwa narodowego, wymienione s wrd najwikszych wartoci, na jakich opiera si Konstytucja RP, czynic paostwo (art.5) odpowiedzialnym za t ochron. Ustawodawca w art. 6 za jedn z naczelnych powinnoci demokratycznego kraju uznaje stworzenie warunkw upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania oraz rozwoju. Integraln czci tej tosamoci maj byd zwizki Polakw mieszkajcych za granic z dziedzictwem narodowym.

Konstytucja RP
Art. 73 i 75 prawa i wolnoci do twrczoci artystycznej, wolnoci korzystania z dbr kultury a take prawa mniejszoci narodowych i etnicznych do zachowania i rozwoju wasnego jzyka, obyczajw, tradycji, rozwoju wasnej kultury, ochrony tosamoci religijnej.

Bezpieczeostwo kulturowe RP
Bezpieczeostwo kulturowe wpisane w projekcj strategicznych celw polityki bezpieczeostwa. 4 stycznia 2000 przyjta zostaje Strategia bezpieczeostwa RP, ktra w punkcie 1.1 podkrela: stworzenie jak najlepszych warunkw do wszechstronnego i stabilnego rozwoju spoecznego i gospodarczego kraju, dobrobytu jego obywateli, a take zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tosamoci.

Ochrona dziedzictwa narodowego

Staje si strategicznym celem polityki bezpieczeostwa narodowego oraz polityki Sojuszu Pnocnoatlantyckiego; Kultura ma suyd umacnianiu oraz konsolidacji paostwa, co znajduje wyraz w Strategii Bezpieczeostwa RP: postpy w dziedzinie edukacji i kultury przyczyniaj si do wzrostu zarwno obiektywnego bezpieczeostwa, jak i subiektywnego poczucia bezpieczeostwa (pkt. 3.1.1) Za potencja gospodarczy, militarny, polityczny, demograficzny i kulturowy naszego kraju pozwala na realizacj interesw bezpieczeostwa Polski przez dziaania narodowe lub poczenie dziaao samodzielnych z dziaaniami innych podmiotw midzynarodowych (pkt. 3.1.2)

Bezpieczeostwo jzyka polskiego

Bardzo wanym aspektem bezpieczeostwa kulturowego dla Polski jest wprowadzenie zakazu posugiwania si w obrocie prawnym na terytorium RP wycznie obcojzycznymi okreleniami okrelenia takie dotycz opisu towarw i usug, natomiast obcojzyczne oferty i reklamy wprowadzane do obrotu prawnego, musz mied polsk wersj jzykow. Za naruszenie przedstawionych postanowieo gro surowe kary i sankcje finansowe.

Inne elementy systemu bezpieczeostwa kulturowego RP

Ustawy i akty prawne niszego rzdu Ustawa z 15 lutego 1962 o ochronie dbr kultury z pniejszymi wielokrotnymi zmianami (najwaniejsza z 1990 nowelizacja oglna oraz z 1996 dotyczca muzew); Ustawa o jzyku polskim z 7 padziernika 1999 roku dotyczca ochrony naszego ojczystego jzyka oraz uywania go w dziaalnoci publicznej oraz w akcie prawnym na terytorium RP

Inne elementy systemu bezpieczeostwa kulturowego RP

Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (DzU z 20 stycznia 1997 r. Rozporzdzenie Rady Ministrw z 23 kwietnia 1963 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw i centralnej ewidencji zabytkw; Rozporzdzenie ministra kultury i sztuki z 10 lipca 1963 r. w sprawie szczegowego trybu postpowania przy przejmowaniu zabytkw ruchomych na wasnod paostwa; Rozporzdzenie ministra kultury i sztuki z 30 czerwca 1965 r. w sprawie trybu zgaszania wnioskw oraz wydawania zawiadczeo i zezwoleo na wywz dbr kultury za granic.

Ustawa o ochronie jzyka polskiego

Art. 3.1 precyzuje, e ochrona jzyka polskiego polega w szczeglnoci na: o dbaniu o poprawne uywanie jzyka i doskonaleniu sprawnoci jzykowej jego uytkownikw oraz na stwarzaniu warunkw do waciwego rozwoju jzyka jako narzdzia midzyludzkiej komunikacji; o przeciwdziaaniu jego wulgaryzacji; o szerzeniu wiedzy o nim i jego roli w kulturze; o upowszechnianiu szacunku dla regionalizmw i gwar, a take przeciwdziaaniu ich zanikowi; o promocji jzyka polskiego w wiecie; o wspieraniu nauczania jzyka polskiego w kraju i za granic.

Inne dokumenty mwice o bezpieczeostwie kulturowym

Deklaracja Praw Czowieka z 1948 roku jako gwarant ochrony praw czowieka, traktuje w art. 27 o prawie czowieka do uczestnictwa w yciu kulturalnym oraz o ochronie materialnych i moralnych korzyci z dziaalnoci artystycznej. Karta Praw Podstawowych UE zbir fundamentalnych praw czowieka.

Powszechna Deklaracja Praw Czowieka

Art.27
1.Kady czowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w yciu kulturalnym spoeczeostwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postpie nauki i korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postpie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw. 2. Kady czowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyci wynikajcych z jakiejkolwiek jego dziaalnoci naukowej, literackiej lub artystycznej.

Karta Praw Podstawowych UE

Aspekty bezpieczeostwa kulturowego s podkrelone w preambule Karty Praw Podstawowych UE:

Unia przyczynia si do ochrony i rozwoju tych wsplnych wartoci, szanujc przy tym rnorodnod kultur i tradycji narodw Europy, jak rwnie tosamod narodow Paostw Czonkowskich.

Literatura
Czaja R. Bezpieczeostwo kulturowe Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa. Czaja R. Kulturowe czynniki bezpieczeostwa, Warszawa Akty prawne: Konstytucja RP, Powszechna Deklaracja Czowieka, Karta Praw Podstawowych UE